Ӏийса бин Марьям

ХӀара яззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
(Ӏиса бин Марьям тӀера хьажжина кхуза)
Навигацин тӀегӀо Лахарна тӀегӀо
Ӏийса бин Марьям
عيسى بن مريم‎
Сурт
бин Марьям, аль-Масихь, РасулуллахӀ, НабиййуллахӀ, аль-ВаджихӀ, аль-Мубарак, ӀабдуллахӀ
Вина терахь 12—4 шш. в. э.
Вина меттиг Вифлеем
Къам Ӏарамхой
Римлянаш
Израилаш
Нана Марьям
Динлелор Ислам
Динашкахь ларар Ислам, Керсталла, Иудаизм

Ӏийса бин Марьям وصلة= (Ӏаьрб. عيسى ابن مريم — Мареман кӀант Ӏийса) — исламан пайхамар а, Делан элча а ву, керстан динехь «Иисус Христос» олу. Иштта Къуръанехь цунах олу «Масихь». Ӏимранан йоӀ Марьяман кӀант ву иза, да а воцуш вина.

Ӏийса пайхамар Бану Исраилашна ваийтина вара, Товрат бакъ хилар чӀагӀдан а, кхин керла жайна а дохьуш «Инжил». Ӏийса Делан элча (расул) ву.

ЦӀе а, эпитеташ а[нисъе бӀаьра | нисъе]

Ӏийса وصلة= пайхӀамаран цӀеран Ӏаьрбийн транскрипци:
«Аль-Маси́хьу Ӏиса бну Марйама»[1]

Ӏийса وصلة= пайхӀамар Къуръан чохь валаво эпитеташца ӀабдуллахӀ (АллахӀан лай)[2], РасулуллахӀ (АллахаӀан элча), Салихь (бакъверг), Калима ([АллахӀан] дош), кауль аль-хакъ (бакъо юьйцург), кхин дӀа а. Ӏийса وصلة= пайхӀамар АллахӀан «гергарчарна» (мукаррабун) юкъатохаро бахьана доккхура, цуьнан ах Ӏалам маликийн хилла ала[3]. Цуо Ибн Марьям (Марьяма кӀант) цӀе лелаяро билгалдоккхура исламехь цуьнан ненан долу маьӀна. Къуръана чохь Ӏийса وصلة= пайхӀамаран яьккхина Масихь цӀе, маьӀна долуш ца хуьлу яхӀудийн, керсталлин динехь[4].

Бусалбачара Ӏийса وصلة= пайхӀамаран цӀе лелайо, инжийлан а, къуръанан а чохь хьехийначу пайхӀамарийн кхечу цӀерашца цхьабосса. Еххачу заманахь бусалбанаш а, испанера керстанаш а вовшешца уьйр хилар бахьнехь, испанин мотт буьйцу керстачара а лело йолийра Ӏийса وصلة= пайхӀамаран цӀе долара цӀе йина, керсталлин дуьненахь иштта практика хаалуш а йоцушехь[5]. Цхьаболчу бусалба мехкашкахь Ӏийса цӀе лора берашна, да мила ву ца хиачи[3].

Истори[нисъе бӀаьра | нисъе]

Дуьнен тӀе валар[нисъе бӀаьра | нисъе]

Бусалбанаш теша Ӏийса бин Марьям къа доцуш варах[4]. Къуръан чохь дика кӀоргера яздина Ӏийсаوصلة= тамашийна дуьненан тӀе валарх. Маликаша (я цхьаьна малико «адаман куьце даьлла») хаийтира Марьяман, цуо АллахӀан дашца, кӀант вийр ву, кӀанта кхайкхора ду Жайна, тамашина хӀуманаш а лелор ду. Къуръано Ӏийсаوصلة= тарво Адамахوصلة=, хӀунда аьлчи иза хилла АллахӀан ницкъаца да воцуш кхоьллина[6].

Винчул тӀаьхьа Ӏийсасوصلة= шен нене аьлла, АллахӀа атта йо цуьнан халонаш, цуо кӀант бухахь винчу пальман тӀиера стоьмаш даларца, цунна бухахь шовда далийтарца[3]. АллахӀа омар делла цунна, бер дарах хьайга хоьттучу хенахь жоп ма ло аьлла[7]. Марьяман къомо кхахьпаллех бехке ян йолийча, иза вистхилла, кхайкхийна, ша — АллахӀан лай а, пайхӀамар а ву аьлла(наби)[4][8][9]. Иза хьалхара тамашийна хӀума дара цуьнца хилла. ЯхӀудаш дийхира руман хьаькаме Марьяман йиеран кхел йие да воцуш кӀант варна аьлла, иза бахьнехь Марьяман а, Ӏийсанوصلة= а бовду дизира Мисар. Ӏийсанوصلة= шийтта шо кхаьчначу хенахь, уьш юхабирзира ЯхӀуде, охьахевшира Насире[10].

ПайхӀамаралла[нисъе бӀаьра | нисъе]

Хьажа иштта: Инжил

Ткъе итт шо долуш Ӏийсах وصلة= пайхӀамар хилира, тӀаккха жигара дин хьеха волавелира тилла болчу исраилхошна. АллахӀан лаамца, цуо денбора белларш, чу са дуьллура олхазарийн поппаран суьрташна, дарба дора бӀаьрзачун, проказа йолчунна, къайлах дерг хаара[11].

Ӏийса وصلة= башха уьйр йолуш ву Мухьаммад пайхӀамарца Mohamed peace be upon him.svg, хӀунда аьлчи дуьйцура цӀе Ахьмад йолуш пайхӀамар вогӀург хиларх[10][12]. Мухьаммад пайхӀамаран Mohamed peace be upon him.svg санна, цуьнан гӀоьнча хилла — рухь аль-къуддус («сийлахь са»), дукхаха болчара иза малик Жабраил хуьлийта[3][13][14].

Ӏийсас وصلة= адамаш галдаьккхина Мусан وصلة= дин нисдира. Карла даьккхинчу динехь керла законаш дара, ткъа цара шира законийн бакъо дӀаяьккхира. Мухьаммад пайхӀамар Mohamed peace be upon him.svg валлалц, Ӏийса пайхӀамаран وصلة= дин бен дуьнен тӀехь нийса дин дацара. Ӏийса пайхӀамара وصلة= жигара дин хьехарца дӀахьора шен дахар. Цуо шен тайпанчу нахе кхойкхура АллахӀан бен Ӏибадат ма де, къобал де шена деана Жайна бохуш. Адамийн цхьа дакъа тийшира ПайхӀамарах, цуьнан муьтӀахь асхьабаш бара (хавариюн)[10][15][16]. Асхьабаш дехча шайн стиглара кхача баийта аьлла, АллахӀа иза а баийтира царна[3][17].

ДӀатохар[нисъе бӀаьра | нисъе]

Къуръано бакъ ца до Ӏийсан وصلة= жӀар тӀехь валар, боху, иза цуьнан мостагӀаш дийцинарг бен дац[10][18]:

Уьш ца тешарна, цара Марьяман доккха эладит кхолларна. Цара бахарна: «Бакъдолуш, оха вина ПайхӀамар, Ӏийса, Марьяман кӀант, АллахӀан элча!» Амма ца вийна цара иза, дӀа а ца тоьхна иза, амма (иза) хийтира царна. Бакъдолуш, уьш, оцу хьокъехь ойланашца бекъалуш берш, шеконехь бу, цунах хууш хӀума а дац цунах, ткъа тӀехьабозу хетаршна. Бакъдолуш, уьш, цунах долчух бекъалуш берш, шеконехь бу цунах. Цунах лаьцна хууш цхьан а хӀума дац царна, хетаршна тӀехьа базар доцург. Виен а ца вийра цара иза бакъдолуш. (Къуръан, 4: 156-157).

Ӏийса وصلة= стигланашка хьала ваьхьина, цигахь хир ву иза Къиемата де даллалц[3][19][20][21]. ГӀараваьлла Ӏаьрбийн XIV бӀешеран историко Къуръанан маьӀна доккхучо Ибн Касира яздина Ибн Ӏаббасан дийцар, Ӏийса وصلة= пайхӀамаран хьалхара кхин стаг дӀатохарах[10]:

Оцу хенахь Ӏийса шен шийтта-кхойтта асхьабашца хилла. Дуьйцу, иза пӀераскан дийнахь дара, малх чубуза герга баханчу заманахь, аьлчи а шот буьйсенна герга. Цара гуо бира цӀенна, цунна (Ӏийсана) хиира, я уьш чу бу, я иза аравала веза уьш болчу, цуо элира шен асхьабашка: «Хьанна лаьа шех тера а хилла, элсаманехь шен новкъахо хила аьлла?» Цхьа жима стаг шена лаьа элира, амма Ӏийсана иза дукха къона хийтира оцу балхана. Цуо шозлагӀа а хаьттира, кхузлагӀа а, амма, и жима стаг воцург цхьа а вист ца хилира. ТӀаккха Ӏийсас элира: «Хьо хир ву иза!». АллахӀа хийцира цуьнан сибат Ӏийсачуьнца, и шиъ вовшех къаста а ца луш. ТӀаккха цӀийнан тхов беллабелира, Ӏийсан наб. Ишттачу хьолехь иза стигал хьалаваьхьира, Сийлахь Воккхачу АллахӀа элира: «ХӀай, Ӏийса! Аса юхаверзаво хьо Сайга…» (Къуръан, 3: 55). Иза хьалаваьхьчи, асхьабаш арабевлира. Жугтий, жима стаг гича, Ӏийса ву моьттира, схьалецира иза, коьрта тӀетиллина кӀохцалийн таж, дӀатуьйхира.

Тера дийцар далийна 117—138 шерашкахь Александрихь хьоьхуш хиллачу Василидан инжил тӀехь, цу тӀехь дуьйцу, ма-дарра аьлчи Ӏийсан меттана дӀатоьхнера Симон Киринеянин[22][23][24].

Кхечу версица, цхьаьна асхьаба воьхкира ПайхӀамар, иза волчу цӀийне гӀарулаш а бигина. ГӀарулаш элира асхьабе, чу а гӀой Ӏийса وصلة= араваккха шайна аьлла. Иза цӀа чувахча, АллахӀа Ӏийса وصلة= стигал хьалаваьхьира, ткъа цуьнан сибат асхьабан делира. Ткъа иза цӀа чуьра араваьлчи, гӀарулаш дӀалецира иза, тӀаккха Ӏийса وصلة= пайхӀамаран сибатехь дӀатуьйхира мотт тоьхнарг[25]. XIII бӀешеран исламан историко Ибн аль-Асира лорура, мотт тоьхна ЯхӀуда, Ӏийса وصلة= пайхӀамаран меттана дӀатоьхна хила уггаре тарлуш верг[26].

Исламо боху, Ӏийсан وصلة= некъ адамийн къинош дӀадахар бацара шен син мехаца, ткъа иза АллахӀан элча вара, цуо гойтура АллахӀан тӀебоьду нийса некъ. ХӀора стагана а кхелйийр ю шен гӀуллакхашца, цхьаммо а ца хьо кхечунан къинош шена тӀехь[4].

Юха воссар[нисъе бӀаьра | нисъе]

Ӏийса пайхӀамар وصلة= восса веза Омейядийн маьждиган мимбар.
Хьажа иштта: Ӏийса пайхӀамар Ӏ.с. шолгӀа вар

Ӏийса пайхӀамар وصلة= шозлагӀа воссарах болу берриг хиламаш хьахийна бац Къуръан чохь, амма даладо авторитет йолчу хьадисийн гуламашкахь[10]. Дийцаршкахь Ӏийса пайхӀамар وصلة= тӀаьхьарчу заманахь хуьлу Маьхьдин уллохь, кхечун дийцарехь иза хуьйцу[3]. Къуръанан тафсирехь Ӏийса пайхӀамарна билгалйоккху Къиемата дийнан коьртачу декъашхочун роль[4].

Дийцарехь, Ӏийса пайхӀамар وصلة= ялсаманехь, стигланашкахь ву, дуьне дохале хьалха, АллахӀан лаамца, цигара Палестине вуссур ву[3][27]. Кхечу версица, Ӏийса пайхӀамар وصلة= вуссур ву Дамаскера Омейядийн маьждиган къилба-малхбален сонерачу цуьнан цӀарахчу мимбар тӀе[28]. Иза тасалур ву харц пайхӀамарца Даджалца, иза вуьйр ву цуо, цул тӀаьхьа АллахӀа, цуо дехарна жоп делла, хӀаллакдийр ду дерриг адаман кхераме долу Яджудж а, Маджудж а а тайпа. Ӏийса пайхӀамара وصلة= дуьнен тӀехь хӀоттор ю диканний, нийсонний пачхьалкх. Ша шозлагӀа воьссича цуо исламан шариӀатца куьйгалла дийр ду[10].

Ӏийса пайхӀамар وصلة= лийр ву, дӀавуллур ву Мединатехь Мухьаммад пайхӀамарна Mohamed peace be upon him.svg уллохь. ПайхӀамаран маьждигехь меттиг гойту, Ӏийса пайхӀамар وصلة= дӀавуллур волу[3].

Къиематан дийнахь АллахӀа денвийр ву иза, массаьрца АллахӀан хьалха хӀуттур ву иза. Кхечу пайхӀамарашца цуо тешалла дийр ду кафиршна дуьхьала[29][30]. Ӏийса пайхӀамар وصلة=, тӀекхочучу Къиематан дийнан, билгало хиларо гойту, иза шозлагӀа вогӀур хилар[3][27].

Ӏийса пайхӀамаран исламера меттиг[нисъе бӀаьра | нисъе]

Къуръано Ӏийса وصلة= вуьйцу дуккха алсама, кхечу пайхӀамарел. Цуьнан цӀе Къуръан чохь 25-за хьахийна. Дийцарехь, «Марьям» сурат дийшира мухаджираш эфиопин негусан (паччахьан) хьалха Мухьаммад пайхӀамаран Mohamed peace be upon him.svg хьехамаш керсталлин гергара хилар гойтуш[3].

Ӏийса وصلة= а, керсталлера Иисус Христос цхьаъ лору, амма Къуръано къобал ца йо Кхоаллин ойла, къобал ца до керстачара цунах иза Дела, Делан КӀант ву бахар[4][31][32]. Инжилах къаьсташ, Къуръано чӀагӀдо, Ӏийса пайхӀамар وصلة= Делан лай бен ца хилар[33].

Ӏийса пайхӀамар وصلة= хилла ширкан объект цхьацца исламан некъашкахь. Ахьмадийш, масала, лору, Иерусалимехь кӀелхьара ваьллла Ӏийса пайхӀамар велла, дӀавоьллина Кашмирехь, тӀаккха ден а велла, цунах тоба коьллинарг хилла[3].

Литература[нисъе бӀаьра | нисъе]

оьрсийн маттахь
кхечу меттанашкахь

Хьажоргаш[нисъе бӀаьра | нисъе]

q: Ӏийса бин Марьям Викидешнаш чохь
commons: Ӏийса бин Марьям Викиларма чохь

Билгалдахарш[нисъе бӀаьра | нисъе]

  1. ↑  3:45
  2. ↑  19:31
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ислам: ЭС, 1991.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 Ньюби, 2007, с. 123.
  5. ↑ Ньюби, 2007, с. 124.
  6. ↑  3:59
  7. ↑  19:26
  8. ↑  3:42—50
  9. ↑  19:16—34
  10. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Али-заде, 2007.
  11. ↑  5:110
  12. ↑  61:6
  13. ↑  2:87
  14. ↑  2:253
  15. ↑  3:52, 53
  16. ↑  61:14
  17. ↑  5:110—115
  18. ↑  4:156, 157
  19. ↑  3:55
  20. ↑  4:158
  21. ↑  5:17
  22. ↑ Frank Leslie Cross, Elizabeth A. Livingstone The Oxford Dictionary of the Christian Church. — Oxford University Press, 1997. — P. 168. — ISBN 019211655X
  23. ↑ Ehrman Bart Lost Christianities. — OUP, 2005. — P. 188. — ISBN 0195182499
  24. ↑ Kelhoffer James A. Conceptions of "Gospel" and Legitimacy in Early Christianity. — Mohr Siebeck, 2014. — P. 80. — ISBN 9783161526367
  25. ↑ Игнатенко.
  26. ↑ Watt 1991, p. 49.
  27. ↑ 1 2  43:61
  28. ↑ Низовский, 2006.
  29. ↑  5:109
  30. ↑  4:159
  31. ↑  9:30
  32. ↑  5:72
  33. ↑  43:59

1000HA.png


Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Ӏийса_бин_Марьям&oldid=2880173»